Demir yolu taşımacılığı, kömür ve demir gibi yüksek ağırlıktaki ve hacimli ürünlerin daha az maliyetle taşınmasına olanak sağlayan bir taşımacılık türüdür. Tarım ve orman ürünleri, demir yolu taşımacılığı ile uzak mesafelere taşınabilmektedir. Uzak mesafeler söz konusu olduğunda, maliyeti düşürmesi ve kara yollarının trafik yoğunluğunu azaltması nedeniyle; demir yolu taşımacılığı tercih edilmektedir. İlk demir yolu hattı 1825 yılında İngiltere’de yapılmasına rağmen, kısa sürede (25 yıl) tüm Avrupa’da yapımı yaygınlaştı. Anadolu topraklarına gelişi ise, 1866 yılında Osmanlı Dönemi’nde gerçekleşti. Planlamaya göre, İstanbul Haydarpaşa ile Bağdat arasında bir demir yolu inşa edilecekti. Böylelikle, Hindistan’ın Avrupa’ya bağlanması sağlanmış olacaktı. Anadolu’daki demir yolu hatları, bu planlama çerçevesinde hayata geçirildi. Günümüzde demir yolu taşımacılığı lojistik sektörü ile yakından ilgilidir. Lojistik sektörünün küresel rekabette etkinliğini arttırmasıyla birlikte; yolcu istasyonlarından ayrı olarak yük istasyonlarının yapılmaya başlanması, tren istasyonlarının sanayi bölgelerinin içine kadar girmesi ve tren istasyonlarında depo alanlarının oluşturulması gibi yenilikçi anlayışlar ortaya çıkmıştır.

Demir Yolu İnşası ve Bakımı

Demir yolu taşımacılığının rotasını, var olan demir yolları belirlemektedir. Demir yolları nereye kadar ulaşıyorsa demir yolu taşımacılığı da o kadar uzağa gidebilir. Demir yollarının yapımı, işletilmesi ve bakımı genellikle devletler tarafından gerçekleştirilmektedir. Devletin yurt içindeki kamu faaliyetleri ve dış politikada geliştirdiği politikalar, demir yolu hatlarına yapılan ilaveleri de etkilemektedir. Örneğin, Çin’den Avrupa’ya uzanan İpek Yolu için, Türkiye’de yeni demir yolu hatlarının yapılması uluslararası demir yolu taşımacılığını olumlu yönde etkilemektedir.

Demir Yolu Taşımacılığının Özellikleri

• Diğer taşımacılık türleriyle karşılaştırıldığında demir yolu taşımacılığının daha sabit giderlere sahip olduğu söylenebilir. Buna ek olarak, değişken maliyetleri de düşüktür. Diğer yandan, demir yolu hatlarının yapımı ve alt yapı bakımı aşamasında yüksek sabit giderler ortaya çıkmaktadır. Yüksek sabit gider ve düşük değişken gidere sahip olan demir yolu taşımacılığı, genellikle ağır tonajlı yüklerin taşınmasında tercih edilmektedir. Demir yolu taşımacılığı çevreye zarar vermez, çevre dostudur.
• Özellikle transit konumunda bulunan ülkeler tarafından daha çok tercih edilmesi, nedeniyle geçiş üstünlüğüne sahiptir.
• Demir yolu taşımacılığında sefer süreleri daha uzun olmakla birlikte, aksiliklerin yaşanma olasılığı çok daha düşüktür. Bu nedenle, varış zamanı konusunda çok daha isabetli öngörülerde bulunmaya müsaittir.
• Demir yolu taşımacılığında ürünler en yakın istasyona indirilir. Her ülkede demir yolu hatları fabrika içlerine kadar uzanmadığı için, kapıdan kapıya teslimat söz konusu olduğunda demir yolu taşımacılığı geride kalmaktadır. Demir yolu taşımacılığında hareket esnekliği bulunmamaktadır.
• Demir yolu hatları kullanılarak, çeşitli taşıma kombinasyonları geliştirilebilir. Bir yere kadar demir yolu ile getirilen ürün ve mallar, bir noktadan sonra deniz yolu veya kara yolu kullanılarak varış noktasına iletilebilir.
• Demir yolu taşımacılığında kullanılan vagonlar, yüklerin niteliğine göre farklılıklar gösterir. Örneğin, tahıl taşımada kullanılan vagonlar üstten doldurulup alttan boşaltılacak şekilde tasarlanmıştır. Ağır makinelerin, araçların, iş ve tarım makinelerinin taşınması platform vagonlarla gerçekleştirilir. Bunlara ek olarak cevher taşıma vagonu, kapalı yük vagonu ve tank vagonu gibi birçok çeşidi bulunmaktadır.